ઉત્તર પ્રદેશને કેન્દ્રનું ‘સત્તાનું પ્રવેશદ્વાર’ માનવામાં આવે છે. યુપી પર જે રાજકીય પક્ષની પકડ મજબૂત બને છે, તેનો કેન્દ્રમાં સત્તાનો માર્ગ સરળ બની જાય છે. તેને ધ્યાનમાં રાખીને ભાજપ યુપીની તમામ 80 બેઠકો જીતવા માટે ‘મિશન 80’ ફોર્મ્યુલા પર કામ કરી રહી છે. નીતિશ-તેજસ્વીનું મહાગઠબંધન SP-RLDની મદદથી આ રાજ્યમાં પ્રવેશ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. BSPએ પણ તેના પુનરાગમન માટે સંગઠનમાં ફેરબદલ કરીને તળિયાના સંપર્કમાં વધારો કર્યો છે. પરંતુ તે કોંગ્રેસ, જેના નેતા રાહુલ ગાંધી ભારત જોડો યાત્રાની મદદથી 2024ની સામાન્ય ચૂંટણી માટે પાર્ટીને મજબૂત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે, તે યુપીના રાજકીય દ્રશ્યમાંથી લગભગ ગાયબ છે.
કોંગ્રેસના નેતાઓનું માનવું છે કે રાહુલ ગાંધીની ભારત જોડો યાત્રાએ દેશભરમાં પાર્ટી માટે હલચલ મચાવી દીધી છે. આ મુલાકાતથી રાહુલ ગાંધીની ઇમેજ સુધરી છે તો કોંગ્રેસ પાર્ટીને પણ ફાયદો થયો છે. અનેક જોર-જોર વચ્ચે, તે વિપક્ષી છાવણીનું નેતૃત્વ કરવા સક્ષમ પક્ષ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. પાર્ટીના નેતાઓએ નક્કી કર્યું હતું કે યાત્રાથી મળેલા આ લાભને ઓછો થવા દેવામાં નહીં આવે, પરંતુ વિવિધ કાર્યક્રમો અને મુદ્દાઓ દ્વારા તેને વધુ મજબૂત બનાવવામાં આવશે.
આ લક્ષ્યને ધ્યાનમાં રાખીને, પાર્ટીએ 26 જાન્યુઆરી 2023થી ‘હાથ સે હાથ જોડો’ કાર્યક્રમનું આયોજન કર્યું હતું. યોજના અનુસાર, 26 જાન્યુઆરીથી 26 માર્ચની વચ્ચે, દેશના તમામ જિલ્લા, બ્લોક અને ગ્રામ્ય સ્તરે જાહેર મુદ્દાઓ ઉઠાવવાના છે. આ દરમિયાન લોકોએ કેન્દ્ર સરકારની નિષ્ફળતાઓ તેમજ કોંગ્રેસની સરકારોએ જે યોજનાઓ જનતાને આપી હતી અને જેનો લાભ હજુ પણ લોકો મેળવી રહ્યા છે તેની ચર્ચા કરવાની છે. દિલ્હી સહિત દેશના વિવિધ રાજ્યોમાં પણ આ કાર્યક્રમ સફળતાપૂર્વક ચાલી રહ્યો છે.
યુપીમાં શરૂઆત સુધી નહીં પરંતુ જે કાર્યક્રમના બહાને કોંગ્રેસ પોતાના કેડરને ઉત્સાહિત કરવા અને જનતામાં પોતાની પકડ મજબૂત કરવા માંગે છે, તે કાર્યક્રમ હજુ યુપીમાં શરૂ થયો નથી. આ કાર્યક્રમ 26 જાન્યુઆરીએ દરેક જિલ્લા-બ્લોક સ્તરે ઉજવવાનો હતો, પરંતુ તે દિવસે સમગ્ર રાજ્યમાં કોઈ કાર્યક્રમ થઈ શક્યો ન હતો. ઉત્તર પ્રદેશ કોંગ્રેસ સમિતિના પ્રમુખ બ્રિજલાલ ખબરી પોતે કોઈ કાર્યક્રમમાં પહોંચ્યા ન હતા. યોજનાની તૈયારી માટેની પ્રથમ બેઠક 12 ફેબ્રુઆરીએ જ યોજાઈ હતી, જ્યારે રાજ્યમાં કાર્યક્રમના સંયોજક દીપેન્દ્ર હુડ્ડા તૈયારીઓની સમીક્ષા કરવા માટે પ્રથમ વખત લખનૌ પહોંચ્યા હતા. તેમણે યોજનાને આગળ ધપાવવાની વાત કરી હતી.
એસપીનો વિકલ્પ બનવાની શક્યતા
યુપી વિધાનસભા ચૂંટણીમાં પ્રિયંકા ગાંધીએ પાર્ટીને મજબૂત કરવા માટે તમામ શક્ય પ્રયાસો કર્યા હતા. પરંતુ સમગ્ર ચૂંટણી ‘BJP vs SP’માં ઘટી જવાથી, કોંગ્રેસને ભારે નુકસાન થયું હતું અને તે તેની અત્યાર સુધીની સૌથી નીચી બેઠકોની ગણતરીમાં આવી ગઈ હતી. ચૂંટણી વિશ્લેષકો માને છે કે મતદારો, ખાસ કરીને મુસ્લિમો, દલિતો અને પછાત જાતિઓ કે જેઓ ભાજપનો વિકલ્પ જોવા માંગતા હતા, તેઓએ એક થઈને સપાને ટેકો આપ્યો. પરંતુ આ પછી પણ સપા યોગી આદિત્યનાથ સરકારને હટાવવામાં નિષ્ફળ રહી.
કોંગ્રેસના વ્યૂહરચનાકારો માને છે કે જનતા યોગી આદિત્યનાથ સરકારનો વિકલ્પ શોધી રહી હતી, પરંતુ અખિલેશ યાદવ તે વિકલ્પ આપવામાં નિષ્ફળ ગયા. 2014, 2017, 2019 અને 2022ની સતત ચાર મોટી ચૂંટણીઓમાં સપા ભાજપનો વિકલ્પ બનવામાં નિષ્ફળ રહી. તેનું કારણ તેમની સાથે ગુનાહિત છબી ધરાવતા લોકોનું જોડાણ અને પક્ષના નેતાઓ વચ્ચેના મતભેદોને કારણભૂત ગણાવી શકાય.
આવી સ્થિતિમાં કોંગ્રેસના નેતાઓને આશા છે કે જો કોઈ મજબૂત વિકલ્પ જનતા સમક્ષ રજૂ કરવામાં આવે તો બિન-ભાજપ મતદારોની પ્રથમ પસંદગી બદલાઈ શકે છે. સપાથી નિરાશ લોકો વિકલ્પ માટે બસપા તરફ વળી શકતા નથી, કારણ કે માયાવતી જમીની લડાઈમાં પ્રમાણમાં પાછળ છે. આ સાથે તેમના પર ભાજપ સાથે સાંઠગાંઠનો પણ આરોપ લગાવવામાં આવ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં મતદાતા કોંગ્રેસ તરફ પરત ફરી શકે છે. કોંગ્રેસે જે રીતે પોતાની નિષ્ફળતાઓ પર કેન્દ્ર અને યુપી સરકારને એકલા હાથે ઘેરી છે, તેના કારણે તેનો દાવો વધુ મજબૂત બન્યો છે.
સખત મહેનત કરવી પડશે
વર્તમાન સંજોગોમાં કોંગ્રેસને ફાયદો મળી શકે છે. પરંતુ આ માટે તેણે સખત મેદાની સંઘર્ષમાંથી પસાર થવું પડશે. યુપી વિધાનસભા ચૂંટણી બાદથી પાર્ટીએ રાજ્યમાં કોઈ મોટો ધરણા વિરોધ કર્યો નથી અને તેના ટોચના નેતાઓએ આરામ કરવાનું પસંદ કર્યું છે. આવી સ્થિતિમાં કોંગ્રેસ 24 કલાક ચૂંટણી મોડમાં રહેનાર ભાજપ સાથે મુકાબલો કરી શકશે નહીં.
યુપીમાં કોંગ્રેસનું નવું નેતૃત્વ પણ અત્યાર સુધી કોઈ નિશાન છોડવામાં નિષ્ફળ રહ્યું છે. બ્રિજલાલ ખાબરીને રાજ્યમાં સંગઠનની કમાન સોંપીને પાર્ટીને અપેક્ષા હતી કે તેઓ દલિત-પછાત વર્ગોમાં પાર્ટીને મજબૂત કરવા માટે કામ કરશે, પરંતુ હજુ સુધી તેઓ એવો કોઈ કાર્યક્રમ કરી શક્યા નથી, જેના કારણે તેઓ દલિત-પછાત વર્ગોમાં પાર્ટીને મજબૂત કરવા માટે કામ કરશે. આ વર્ગો કોંગ્રેસમાં પાછા ફરવાના સંકેત છે કોંગ્રેસે રોજબરોજની વ્યૂહરચના ઘડતી વખતે મજબૂત નેતૃત્વ સાથે મેદાનમાં ઉતરવું જોઈએ. તો જ તે યુપી અને કેન્દ્રમાં પોતાની પકડ મજબૂત કરવાનું સપનું જોઈ શકે છે.